Gelir Vergisi Kanunu’nun 5’inci bölümünde ‘gayrimenkul sermaye iradı’nın tanımı yapılmıştır (Madde 70-74). Söz konusu bölümün 70’nci maddesinde ifade edildiği üzere “Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları (kullanıcıları) zilyetleri (mal üzerindeki fiili hakimiyet sahipleri), irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradi sayılır.” Şöyle ki:
* Arazi, bina (döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira bedelleri dahildir) maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim (tamamlayıcı) cüzileri ve teferruatı,
* Gayrimenkullerin ayrı olarak kiraya verilen mütemmim (tamamlayıcı) cüzileri ve teferruatı ile bilumum tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri,
* Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar,
* Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları (ihtira beratının mucitleri (yapıcıları) veya kanuni mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır) alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi, ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar (bu hakların kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat bedelleri de gayrimenkul sermaye iradı sayılır),
* Telif hakları (bu hakların müellifleri (yazarları) veya bunların kanuni mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır),
* Gemi ve gemi payları (motorlu olup olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile bilumum motorlu tahmil (yükleme) ve tahliye (boşaltma) vasıtaları,
* Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makina ve tesisat ile bunların eklentileri.
Yukarıda yazılı mallar ve haklar ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu takdirde bunların iratları ticari veya zirai kazancın tespitine müteallik (yönelik) hükümlere göre hesaplanır.
Tüccarlara ait olsa dahi işletmeye dahil bulunmayan gayrimenkullerle haklar hakkında bu bölümdeki hükümler uygulanır.
Vakfın gelirinden hizmet karşılığı olmayarak alınan hisseler ile zirai faaliyete bilfiil iştirak etmeksizin sadece üründen pay alan arazi sahiplerinin gelirleri Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulanmasında gayrimenkul sermaye iradı olarak tanımlanmaktadır.
Gayrimenkul sermaye iratlarında, gayrisafi hasılat, yukarıda daha önce yazılmış ve ifade edilmiş olan mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutarıdır.
Ayın olarak tahsil edilen kiralar Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre emsal bedeli ile paraya çevrilir.
Kiracı tarafından gayrimenkulü genişletecek veya iktisadi değerini devamlı suretle artıracak şekilde gayrimenkule ilave edilen kıymetler, kira müddetinin sona ermesinde bedelsiz (kıymetlerin emsal bedelinden düşük değerle devri halinde, aradaki fark bedelsiz devir sayılmaktadır) olarak kiralayana devrolunduğu takdirde, söz konusu kıymetler kiralayan bakımından, bu tarihte aynen tahsil edilmiş sayılmaktadır.
Gelecek yıllara ait olup peşin tahsil edilen kiralar, ilgili bulundukları yılların geliri (hasılatı) sayılır. Ancak ölüm ve memleketi terk hallerinde mükellefiyetin kalktığı tarihi izleyen zamanlara ait olmak üzere peşin tahsil olunan kiralar mükellefiyetin kalktığı (sona erdiği) dönemin hasılatı sayılmaktadır.
(Kaynak: Veysi Seviğ / İto Haber | 01.02.2021)
