Sosyal güvenlik uygulamasında çalışanlar işe alınmalarıyla kendiliğinden sigortalı sayılmaktadır. Bu suretle sigortalı olmak hak ve yükümünden kaçınılamayacağı ve vazgeçilemeyeceği, sözleşmelere sosyal sigorta yardım ve yükümlerini azaltmak veya başkasına devretmek yolunda hükümler konulamayacağı belirtilmiştir. Hâl böyle iken Sosyal Güvenlik Kurumu’nun taraf olduğu hizmet tespit davalarında karara bağlanan süreler sigortalılık hizmeti olarak işleme alınmaktadır.
İşverenlere yönelik olarak İş Kanununa istinaden açılan alacak davalarında ise alınan kararlarda SGK daha farklı işlemler yapmaktadır.
ALACAK DAVASINDA SİGORTASIZ ÇALIŞMA
Mahkeme kararlarında, alacak davasına konu olan dönemlerde sigortalılık bildiriminin bulunmadığının anlaşılması hâlinde mahkemede karar verilen alacak tutarları için herhangi bir işlem yapılmayacaktır. Başka bir ifade ile dava konusu sürelerde davacı kişinin sigortalılık bildiriminin bulunmadığının tespiti hâlinde, işverenlerden muhtasar prim ve hizmet beyannamesi istenmeyecek veya bu belgeler SGK tarafından re’sen düzenlenmeyecektir.
Öte yandan mahkeme kararlarında her ne kadar alacak davasına konu olan dönemlerde sigortalılık bildiriminin bulunmadığı anlaşılmış olsa da ilgili dönem veya dönemler için karar verilen alacak tutarları alacak davasına konu olan kişiler arasında bir çalışma ilişkisinin bulunabileceğine karine oluşturduğundan gerekli incelemenin yapılması amacıyla konu Sosyal Güvenlik Denetmenlerine havale edilecek ve düzenlenecek rapora göre işlem yapılacaktır.
ALACAK DAVASINDA İŞÇİNİN SİGORTALI ÇALIŞMASI VARSA
İşverenler tarafından sigortalı bildirimi yapıldığı hâlde, kazançlarının eksik ödendiğini ileri süren sigortalılarca, işverenleri aleyhine açılan alacak davalarında, mahkemelerce alacak tutarına ilişkin kararların verilmiş olması hâlinde alacak davalarına ilişkin mahkeme kararları, prime esas kazanca tabi olan ücret ve ücret dışı alacaklar yönünden işleme alınacaktır…
Öncelikli olarak mahkeme kararında dönemler belliyse ücret kazançları ilgili aylara mal edilecektir. Ücretin dönemi belli değilse SGK tarafından mahkemeden konu hakkında bilgi alınacaktır.
Söz konusu ücret alacaklarının dönemleri mahkemeden temin edilmesi hâlinde ilgili aylara temin edilememesi hâlinde ise alacak davasına konu olan dönemdeki sigortalılık bildirimi yapılan son ayın, kazancına mal edilecektir.
KAZANÇLARIN ÜCRET DIŞI OLMASI
SGK (5510 s.) Kanunu gereği, toplu iş sözleşmelerine tabi iş yerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dâhil edileceğinden, alacak davasına konu olan ücret dışı ödemelerin öncelikli olarak hizmet akdi devam ediyorsa ödendiği ayın kazancına, hizmet akdi askıdaysa veya devam etmiyorsa prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına mal edilecektir.
ÜCRET VE ÜCRET DIŞI ÖDEMENİN BİRLİKTE BİLDİRİLMESİ
SGK tarafından bu durumda mahkemeden ücret ve ücret dışı ödemelerin ayrı ayrı miktarları ve hangi aylara ait olduğu istenecektir. Mahkeme tarafından bildirilmesi hâlinde ücret ve ücret dışı alacaklara uygulanan işlemler yapılacak, bildirilmemesi hâlinde ise ücret ve ücret dışı ödemelerin toplamı alacak davasına konu olan dönemde prime esas kazanç bildirimi yapılan en son ayın kazancına mal edilecektir
MAHKEME KARARLARINA İSTİNADEN YAPILAN DİĞER İŞLEMLER
Sosyal Güvenlik Kurumu’na eksik bildirim yapıldığı mahkeme kararınca tespit edilen sigortalılara ilişkin prime esas kazanca ait prim belgelerinin bir aylık süre içinde düzenlenerek Kuruma verilmesine ilişkin yazı Tebligat Kanununa göre işverenlere tebliğ edilmektedir.
İşverenler tarafından söz konusu belgelerin bir aylık süre içinde kuruma verilmemesi hâlinde, bir aylık sürenin bitimini müteakip ünitece ilgili belgeler re’sen düzenlenecek ve muhteviyatı sigorta prim borçları Tebligat Kanununa göre işverenlere tebliğ edilecektir.
Tebliğin alındığı tarihten itibaren bir aylık süre içinde itirazda bulunulması hâlinde ise, itiraz ünitedeki “Prim Tahakkuk İtiraz Komisyonu” tarafından değerlendirilecektir. Komisyonca alınan karar Tebligat Kanunu veya SGK (5510 s.) hükümleri dikkate alınarak işverenlere tebliğ edilmektedir.
***
“Sütten çıkınca bütün kaşıklar aktır. Önemli olan, içinden çıktığın sütü ak bırakmaktır…” Hazreti Mevlana
(Kaynak: Cem Kılıç / Milliyet Gazetesi | 14.04.2021)
