Gelir Vergisi Kanunu’nda, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı yapılan ödemeler ücret olarak tanımlanmıştır. Ödemenin tazminat, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında yapılmış olması halinde niteliğinin değişmeyeceği belirtilmiştir. Ücret gelirlerinin elde edilmiş sayılabilmesi için ücretin tahsil & elde edilmiş olması şartı aranır. Hak edildiği halde işveren tarafından ödenmeyen ücretler elde edilmiş ücret değildir.
2020 yılına kadar ücret gelirlerinin nihai olarak vergilendirilmesi genel olarak stopaj yoluyla yapılmaktaydı. Ödemeyi yapan işveren ücret gelirleri için geçerli olan (üst dilimin %35 olduğu) tarifeye göre gelir vergisi stopajı uygulamaktaydı. Tek işverenden alınan ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmemekte, diğer gelirler nedeniyle verilecek beyannamelere de bu ücret gelirleri dâhil edilmemekteydi. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinciden sonraki işverenden alınan ücretlerin tutarına bağlı olarak ilgili ücret gelirlerinin beyan edilip, edilmeyeceği tespit edilmekteydi.
Ancak, 2020 yılından itibaren geçerli olan düzenlemeyle birlikte, belli bir tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşan tek veya birden fazla işverenden alınan ücretlerin yıllık beyanname ile beyan edilmesi zorunluluğu getirildi. Ayrıca, 2020 yılında elde edilen ücret gelirlerinin 600.000 TL’yi aşması durumunda, aşan kısım için vergi oranı % 40’a yükseltildi.
Gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gereken 2020 yılına ait ücret gelirleri
2020 yılında Türkiye’de stopaj yoluyla vergilendirilmiş ücret gelirlerinden yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekenler şu şekildedir:
– Tek işverenden ücret geliri elde edenlerin ücret gelirleri toplamının 2020 yılı için 600.000 TL’yi aşması,
– Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücret gelirleri toplamının 2020 yılı için 600.000 TL’yi aşması,
– Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamının 2020 yılı için 49.000 TL’yi aşması (birinci işverenden sonraki ücretin & ücretlerin hangisi olduğu ücretli tarafından serbestçe belirlenir),
durumunda belirtilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Anılan ücret gelirleri için 2021 yılının Mart ayı sonuna kadar gelir vergisi beyannamesi verilmelidir. Hesaplanan gelir vergisi ise 2021 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit halinde ödenmelidir.
Diğer taraftan, 2021 yılında elde edilen ücretler için yukarıda belirtilen 600.000 TL ve 49.000 TL tutarlarındaki beyan sınırı, sırasıyla 650.000 TL ve 53.000 TL olarak belirlenmiştir.
Beyan edilen gelirden indirilecek harcamalar, bağış ve yardımlar
Gelir vergisi beyannamesi verilmesi durumunda; yıl içinde yapılan bazı harcamaların, bağışların ve yardımların beyan edilecek gelirden indirimi mümkündür. Örneğin;
– Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması ve vergi mükellefiyeti olan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak faturalarla tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları,
– Beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile şahıs sigorta primlerinin tamamı,
– Beyan edilen gelirin yüzde 5’ini (kalkınmada öncelikli yörelerde yüzde 10’unu) aşmamak kaydı ile genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara makbuz karşılığında yapılan nakdî ve aynî bağış ve yardımlar.
Gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılabilecek söz konusu harcamalar, bağış ve yardımlar, ödemenin yapıldığı yılda dikkate alınabilir. Buna göre 2020 yılı içinde yapılan ödemeler, 2021 Mart ayında verilmesi gereken 2020 yılına ait gelir vergisi beyannamesinde dikkate alınır.
Ücret gelirlerini beyan edenlerin beyan etmeleri gereken başkaca gelirleri varsa (örneğin kira geliri gibi), artan oranlı gelir vergisi tarifesi nedeniyle, beyan edilen diğer gelirler daha yüksek oranda gelir vergisine tabi olacaktır. Örneğin, 2020 yılında tek işverenden 700.000 TL ücret geliri elde eden bir kişinin, ayrıca yıllık 100.000 TL tutarında beyana tabi kira geliri olduğunu varsayalım. Şayet söz konusu kişi ücret gelirini beyan etmek zorunda olmasaydı, 100.000 TL tutarındaki kira geliri üzerindeki vergi yükü yaklaşık olarak % 22,5 olacaktı. Ancak, kira gelirleriyle birlikte 700.000 TL tutarındaki ücret gelirinin de beyan edilmesi durumunda, kira geliri üzerindeki vergi yükü, artan oranlı gelir vergisi tarifesi nedeniyle % 35 seviyesinin üzerine çıkmaktadır.
Mahsuben veya nakden iade
Yıllık beyanname ile beyan edilen ücret gelirleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, işverenlerin stopaj yoluyla uyguladıkları vergiler mahsup edilir.
Yıllık beyanname verilmesi halinde, yukarıda belirtilen eğitim ve sağlık harcamaları ile bağış ve yardımlar gibi bazı ödemelerin beyan edilen ücret gelirinden indirim konusu yapılması durumunda, sadece tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirini & gelirlerini beyan edenler kuvvetle muhtemel ilave gelir vergisi ödemeyecekleri gibi gelir vergisi iadesine de hak kazanabilirler. Bir diğer ifadeyle, işverenlerin stopaj yoluyla uyguladıkları vergiler, beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilecek olup, mahsup edilemeyen kısım mükellefe iade edilecektir. İade, 252 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde yapılan açıklamalar çerçevesinde, mahsuben veya nakden iade şeklinde yapılır.
UYGULAMAYA İLİŞKİN ÖRNEKLER
Örnek 1: Bay (A) 2020 yılında tek işverenden 720.000 TL ücret geliri elde etmiş olup, ücretlerin tamamı üzerinden vergi kesintisi yapılmıştır.
Bay (A)’nın tek işverenden elde ettiği ücret gelirinin toplamı 600.000 TL’yi aştığından, ücret gelirinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekir.
Örnek 2: Bayan (B) 2020 yılında birinci işverenden 580.000 TL, ikinci işverenden 30.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı üzerinden vergi kesintisi yapılmıştır.
Bayan (B)’nin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücret gelirlerinin toplamı olan (580.000 + 30.000 ) 610.000 TL, beyan sınırı olan 600.000 TL’yi aştığından ücret gelirlerinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilmelidir.
Örnek 3: Bayan (C) 2020 yılında birinci işverenden 400.000 TL, ikinci işverenden ise 55.000 TL olmak üzere ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı üzerinden işverenlerce vergi kesintisi yapılmıştır.
Bayan (C)’nin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücret gelirlerinin toplamı olan (400.000 + 55.000 ) 455.000 TL, 600.000 TL’yi aşmasa da birden sonraki işverenden elde ettiği ücret geliri olan 55.000 TL diğer beyan sınırı olan 49.000 TL’yi aştığından, iki işverenden elde ettiği ücret gelirlerinin toplamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekir.
(Kaynak: Mehmet Emek Kurt / Dünya Gazetesi | 11.01.2021)
