SORU: Merhaba, internette, “Gece vardiyası 7.5 saati geçemez” yazınızı okudum. Buna istinaden sormak istiyorum: İşyerinde, öğlen 14.30 gece 00.30 saatleri arasında çalışıyorum. Sürekli olarak günde 10 saat mesainin 3’te 1’i gece saat diliminde geçen kişi gece işçisi sayılıyor. Buna göre; mevcut işverenim usulsüzlük yapmış olmuyor mu?
4857 sayılı İş Kanunu’nda “gece” kavramı tanımlanmıştır: “Çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla 11 saat süren dönemdir.” (madde69/1) Yani ölçüt, işçinin çalışma süresinin içindeki gece süresinin oransal karşılığı değildir.(Okurumuzun sorusunda değindiği 1/3 oranı ölçüt değildir.)
İşçilerin gece çalışması 7.5 saati aşamaz; ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayı alınmak kaydı ile 7.5 saatin üzerinde çalıştırılması yasaldır.
Okurumuz, tam olarak ne iş yaptığını sorusunda belirtmemiş. Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütmediğini varsayarsak; çalışma süresi 10 saatir. Bu noktada okurumuza ara dinlenmesi yaptırılıyorsa, bu sürenin yukarıda sözünü ettiğimiz 10 saatlik süreden düşüleceğini belirtelim. Çünkü ara dinlenmesi süreleri çalışma süresinden sayılmaz. Bu hususta bilgi vermediği için okurumuzun hiç ara dinlenmesi yapmadığını kabul ediyoruz. Bu durumda, 20.00 ile 00.30 saatleri arasında 4.5 saat gece çalışması yaptığı açıktır. Belirtilen örnekte yasal olmayan bir durum mevcut değildir.
Ancak okurumuz, örneğin haftada 6 gün çalışıyorsa, haftalık çalışma süresi yasal olarak 45 saat olduğu için 15 saatlik bir fazla çalışma yapıyor demektir. Fazla çalışma da işçinin yazılı onayı ile yapılması gereken bir çalışmadır. Bu onay, iş sözleşmesinin yapıldığı sırada veya fazla çalışma gereksinimi doğduğunda işçiden alınabilir. Bu onayı veren işçi, fazla çalışma yapmayı kabul etmiş, demektir, yine bir usulsüzlükten söz edilemez. Ancak tabi ki işveren, işçiye fazla çalışmasına ilişkin ücretini ödemek zorundadır. Ödememesi, işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle fesih yetkisi verir.
Fazla çalışmaya onay, çalışanların sıklıkla yanıldığı bir konudur. İş sözleşmelerinde işveren tarafından fazla çalışmaya işçinin onay verdiğine dair maddeler genellikle konulur, işçi de sözleşmeyi bu şekilde imzalar. O nedenle işçilerin iş sözleşmelerini dikkatlice okumaları ve imza etmelerinde büyük fayda vardır. Son olarak; fazla çalışmaya verilen onayın işçi tarafından 30 gün önceden işverene yapılacak bir bildirimle geri alınabileceğini belirtellim.
Aydınlık I 09.07.2018
