Kurumlar Vergisi Kanunu Yönünden ;
Yurt dışında mukim yabancı deniz ulaştırma kurumlarına ödenecek ücretlerin vergilendirilmesi nasıl olacaktır?
Kurumlar Vergisi kanunu 3. Maddesi 2.fıkrasında Dar Mükelleflerin: Kanunun 1. Maddesinde sayılı kurumlardan, kanuni ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye’de bulunmayanların sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirileceğini açıkça belirtilmiştir.
Yabancı ulaştırma kurumların hangi hasılatları Türkiye’de elde edilmiş sayılacak?
Yabancı deniz ulaştırma kurumlarında hasılatın Türkiye’de elde edilmiş sayılan kısmın tespitinin nasıl yapılacağını Kurumlar Vergisi Kanunu 23. maddesinin 1. fıkrasında şöyle açıklanmıştır..
Dar mükellefiyet kapsamında yabancı ulaştırma kurumlarının, ticari ve arızi ticari kazançlarının belirlenmesinde, Türkiye’de elde edilmiş sayılan hasılat;
- Türkiye sınırları içinde gerçekleşen kara taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun aldıkları tutarlardan,
- Türkiye’deki yükleme limanlarından yabancı ülkelerdeki varış limanlarına veya diğer bir kurumun gemisine aktarma yapılacak yabancı limana kadar gerçekleşen deniz ve hava taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun aldıkları tutarlardan,
- Türkiye dışındaki taşımacılık faaliyeti için diğer kurumlar hesabına Türkiye’de sattıkları yolcu ve bagaj biletleri ile Türkiye’de yaptıkları navlun sözleşmeleri dolayısıyla kendilerine verilen komisyonlar ve ücretlerden oluşmaktadır.
Buna göre yabancı deniz ulaştırma kurumlarının yukarıdaki kanun maddelerinde belirtilen hasılatları Türkiye’de elde edilmiş sayılacağından Türkiye’de vergilendirilecek kazancın tespitinde dikkate alınacaktır.
Yabancı deniz ulaştırma kurumlarının Türkiye’de vergiye tabi kurum kazancı nasıl hesaplanacak?
Kurumlar Vergisi Kanunu 23. maddesinin 2. fıkrasında yabancı ulaştırma kurumları için kurum kazancı tespitinin ortalama emsal oranlarını hükme bağlamış ve ortalama emsal oranın uygulanması suretiyle bulunacak tutarın, yabancı ulaştırma kurumlarının vergiye tabi kurum kazancı olacağını bir örnekle belirtmiştir.
Kanunda belirtilen ortalama emsal oranları, Türkiye’de daimi veya arızi olarak çalışan bütün kurumlar için;
- Kara taşımacılığında …………………………… %12,
- Deniz taşımacılığında …………………………. %15,
- Hava taşımacılığında ……………………………. %5
olarak belirlenmiştir.
Örneğin; (B) yabancı deniz ulaştırma kurumu, İzmir limanından Romanya’nın Köstence limanına kuru üzüm taşımacılığı yapmaktadır. Kurumun yük taşıma ücreti ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yük taşımacılığı karşılığında elde ettiği hasılat 150.000.- TL’dir.
Buna göre, ortalama emsal oranı, deniz taşımacılığında %15 olacağından, (B) yabancı ulaştırma kurumunun 2006 yılı içinde elde ettiği söz konusu kazanç için beyan etmesi gereken tutar ve ödemesi gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
150.000 x %15 = 22.500.- TL Kurumlar vergisi matrahı (safi kurum kazancı)
22.500 x %20 = 4.500.- TL Kurumlar vergisi
Yabancı deniz ulaştırma kurumunun söz konusu kazancının ana merkeze aktarılan tutarı üzerinden de Kurumlar Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin altıncı fıkrasına göre vergi kesintisi yapılacaktır. Söz konusu vergi kesintisi bu örneğe göre,
22.500 – 4.500 = 18.000 x %15 = 2.700.- TL olarak hesaplanacaktır.
Yabancı ulaştırma kurumları tarafından yukarıda hesaplanan vergiler nasıl ödenecektir?
Yabancı ulaştırma şirketlerin Türkiye de işyeri veya daimi temsilcisi var ise bu vergiler bunlar aracılığıyla yıllık kurumlar vergisi beyannamesi ve muhtasar beyanname ile beyan edilip ödenecektir. Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi bulunmuyor ise bu durumda da Kurumlar Vergisi Kanununun 25 ve 29. maddeleri gereği yabancı kuruma kazanç sağlayanlar tarafından bağlı olduğu vergi dairesine beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.
Yabancı Ulaştırma Kurumlarının Türkiye’de elde ettikleri hasılatın takibi, tutulması gereken defterler ve Ba-Bs bildirim formları yönünden sorumlulukları neler olacaktır?
Güney Kore mukimi yabancı ulaştırma kurumunun Türkiye’de bulunan şubesinin elde edeceği kazancın hangi ülkede vergilendirileceği, kurumlar vergisi yönünden ve Ba-Bs bildirim formları yönünden sorumlulukları ile tutulması gereken defterlerin neler olduğu hususunda 06.09.2013 tarih ve 11395140-019.01-1455 Sayılı özelge talebi ile Gelir İdaresi Başkanlığı’na görüşü sorulmuş, Gelir İdaresi Başkanlığı yabancı ulaştırma kurumunun Türkiye’de bulunan şubesinde tutulması gereken defterler ile Ba-Bs bildirim formları yönünden sorumluluklarını verdiği cevapta şöyle açıklamaktadır.
Vergi Usul Kanunu Yönünden ;
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 173 üncü maddesinde, defter tutma mecburiyetinin; gelir vergisinden muaf olan esnaf ve gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler, Gelir Vergisi Kanununa göre kazançları basit usulde tesbit edilenler, kurumlar vergisinden muaf olan iktisadi kamu müesseseleri ile dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler hakkında uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Anılan Kanunun “Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri” başlıklı 207 nci maddesinde, “Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye’de temsil eden şube veya acentaları bir “Hasılat defteri” tutmaya ve bu deftere Türkiye’de elde ettikleri hasılatı tarih sırasıyla ve müfredatlı olarak kaydetmeye mecburdurlar. Bu madde gereğince hasılat defteri tutan yabancı nakliyat kurumları bu işleri için ayrıca muhasebe defteri tutmaya mecbur değildirler.” hükmüne yer verilmiş, aynı Kanunun 220 nci maddesinde ise bu defterin tasdike tabi olduğu hükme bağlanmıştır.
Kanunun 148, 149 ve Mükerrer 257 nci maddelerinin verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 350 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve hizmet alımlarını “Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba)” ile mal ve hizmet satışlarını ise “Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)” ile bildirmeleri hususunda yükümlülük getirilmiştir.
Sonuç
- KV Kanununun 23 maddesi 1 ve 2. fıkralarında anlaşılacağı üzere dar mükelleflerin mukimi olduğu ülkelerle Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması bulunmadığı takdirde; yabancı deniz ulaştırma kurumlarının Türkiye’deki yükleme limanlarından yabancı ülkelerdeki varış limanlarına yapacakları taşımacılık faaliyetleri nedeniyle elde edecekleri hasılatın Türkiye’de vergiye tabi olduğunu söyleyebiliriz, ancak yabancı ülkelerdeki yükleme limanlarından Türkiye’deki varış limanlarına yapacakları taşımacılık faaliyetleri nedeniyle elde edecekleri hasılatın Türkiye’de vergisel yükümlülüğü bulunmamaktadır.
- Ayrıca yabancı deniz ulaştırma kurumları mukimi oldukları ülke ile Türkiye arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları bulunması halinde anlaşmaların incelenerek mükerrer vergi ödemelerinin önüne geçilmelidir. Anlaşmaya istinaden vergi muafiyeti kazanmak için mukimlik belgesinin Türkçe tercümesinin noter veya Türk Konsolosluklarınca onaylı bir suretinin vergi dairesine veya vergi tevkifatı yapılması durumunda vergi sorumlulularına ibraz edilmesi gerekmektedir.
- Yabancı deniz ulaştırma kurumlarının Türkiye’de işyeri veya daimi temsilciliği bulunmuyorsa vergisel sorumluluk yabancı kuruma kazanç sağlayanlar tarafından bağlı olduğu vergi dairesine beyan edilip ödenmesi ile yerine getirilir.
- Yabancı ulaştırma kurumlarının Türkiye’de işyeri veya daimi temsilciliği bulunuyorsa Hasılat defteri tutmaya ve bu deftere Türkiye’de elde ettikleri hasılatı tarih sırasıyla ve müfredatlı olarak kaydetmeleri gerekmektedir.
- Vergi Usul Kanunun 148, 149 ve Mükerrer 257 nci maddelerinin verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 350 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Form Ba ve Bs bildirimlerinde bulunmaları gerekmektedir.
Ömer Şahinkayası – 13.06.2018
