Son yıllarda vergi mevzuatımıza dahil olan en önemli düzenlemelerden biri yurt içi asgari kurumlar vergisidir. Yurt içi asgari kurumlar vergisi, 02/08/2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak 2025 yılı ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir.
Yurt İçi Asgari Kurumlar Vergisi Nedir?
Kurumlar vergisi mükellefleri, mevcut hükümler kapsamında, KVK’nun 32 ve 32/A maddelerinin uygulanması suretiyle tespit olunacak orana göre kurumlar vergisi hesaplamaya devam edecekler, ancak hesaplanan kurumlar vergisi, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının % 10’undan az olamayacaktır. Hesaplanan kurumlar vergisinin, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının % 10’undan az olamaması, yurt içi asgari kurumlar vergisini ifade etmektedir. İndirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancı ibaresi ise, hesap dönemi sonundaki ticari bilanço kârına kanunen kabul edilmeyen giderlerin eklenmesiyle bulunan tutarı belirtmektedir.
Yurt İçi Asgari Kurumlar Vergisinin Gerekçesi
Konu kapsamında genel gerekçeyi incelediğimizde; ülkemizde kurumlar vergisi oranının % 25 olduğu, beyan edilen kazanç üzerinden indirim ve istisna uygulamaları nedeniyle hesaplanan ve ödenen kurumlar vergisinin bu oranın çok altında kaldığı, bu bağlamda beyan edilen kazanç ile matrah arasında bir bağ kurulmak suretiyle ödenmesi gereken asgari bir vergi önerildiği hususlarının ifade edildiğini görüyoruz. Madde gerekçesine göreyse, yapılan bu düzenlemeyle vergilemede adalet ve eşitlik ilkelerinin daha fazla gözetilmesi sağlanmakta ve doğrudan vergi gelirlerinin toplam vergi gelirleri içerisindeki payının artırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca, birçok Avrupa Birliği ile OECD üyesi ülkenin uyguladığı kurumlar vergisi hesaplama yöntemine benzer nitelikte bir vergileme sitemi getirilerek uluslararası sisteme uyumun artırılması öngörülmektedir.
Düşülecek İndirim ve İstisnalar
Yurt içi asgari kurumlar vergisine esas kurum kazancı hesaplanırken aşağıda belirtilen istisna ve indirimler düşülecektir.
-İştirak kazançları istisnası (KVK m. 5/1-a),
-Emisyon primi kazancı istisnası (KVK m. 5/1-ç),
-Sahip oldukları taşınmazlardan elde edilen kazançlar dışında, Türkiye’de kurulu fonlar ile yatırım ortaklıklarının kazançlarına ilişkin istisna (KVK m. 5/1-d),
(Gerekçeye göre taşınmaz kazançları ibaresinden; taşınmaz alım satım kazançları, kira gelirleri, taşınmaza dayalı hakların devir ve temlikinden elde edilen kazançlar, taşınmaz inşaat projelerinden elde edilen gelirler, taşınmaz işletme gelirleri gibi doğrudan taşınmazlardan elde edilen gelir ve kazançların anlaşılması gerekmektedir.)
-Risturn istisnası (KVK m. 5/1-i),
-Sat geri kirala işlemlerinden elde edilen kazançlara uygulanan istisna (KVK m. 5/1-j),
-Kira sertifikası ihracı amacıyla her türlü varlık ve hakların satışından elde edilen kazançlara uygulanan istisna (KVK m. 5/1-j),
-Girişim sermayesi fonu indirimi (KVK m. 10/1-g),
-Korumalı işyeri indirimi (KVK m. 10/1-h),
-Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu kapsamında vergiden istisna edilen kazançlar,
-Serbest Bölgeler Kanunu kapsamında vergiden istisna edilen kazançlar,
-Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamındaki kazanç istisnası,
-Kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılabilen Ar-Ge ve tasarım indirimleri.
İndirimli Kurumlar Vergisi Uygulanan Bazı İşlemlerin Durumu
-Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumlara beş hesap dönemine ait kurum kazançlarına uygulanan indirimli oran nedeniyle alınmayan vergi (KVK m. 32/6),
-İhracat yapan kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlarına uygulanan indirimli oran nedeniyle alınmayan vergi (KVK m. 32/7),
-Sanayi sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına uygulanan indirimli oran nedeniyle alınmayan vergi (KVK m. 32/7),
-02/08/2024 tarihinden önce Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından alınmış olan teşvik belgelerindeki yatırıma katkı tutarlarının kullanılması nedeniyle KVK’nun 32/A maddesi hükmüne istinaden ilgili hesap döneminde alınmayan vergi,
indirilecek ve ödenmesi gereken yurt içi asgari kurumlar vergisi belirlenecektir.
Diğer Hususlar
İlk defa faaliyete başlayan kurumlar hakkında faaliyete başlanılan hesap döneminden itibaren üç hesap dönemi boyunca yurt içi asgari kurumlar vergisi hükümleri uygulanmayacaktır.
Yurt içi asgari kurumlar vergisi uygulamasındaki % 10 oranını; sektörler, faaliyet konusu, iş kolları ya da üretim alanları itibarıyla ayrı ayrı ya da birlikte sıfıra kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Yurt içi asgari kurumlar vergisi geçici vergi dönemleri için de uygulanacaktır. Buna göre yurt içi asgari kurumlar vergisi ilk kez 2025 yılının birinci geçici vergi döneminde dikkate alınacaktır.
Değerlendirme
Yurt içi asgari kurumlar vergisi bir vergi güvenlik müessesesi olarak ihdas edilmiştir. Geçen yıl uygulanan ek vergiden ilham almış gibi görünen yurt içi asgari kurumlar vergisinin, esasen yaşanan ekonomik kriz nedeniyle getirildiği malumdur.
Düzenlemenin göze çarpan ilk eksikliği geçmiş yıl zararlarına ilişkindir. Yurt içi asgari kurumlar vergisine esas kurum kazancı hesaplanırken, geçmiş yıl zararlarının, düşülecek istisna ve indirimler arasında yer almadığı görülmektedir. Daha açık bir ifadeyle, geçmiş yıl zararları yurt içi asgari kurumlar vergisi hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. İşletmelerin zarar etmeleri, ticari hayatın olağan bir sonucudur. Nitekim bu kabul hem GVK hem de KVK hükümlerinde uzun zamandır yer almakta ve zararın beş yıl süreyle mahsubuna imkân sağlanmaktadır. Yurt içi asgari kurumlar vergisi geçmiş yıl zararlarını kısmi olarak etkisiz hale getirmesi ve bu suretle mülkiyet hakkına haksız müdahale nedeniyle Anayasa’ya aykırılığı muhtemel ihtilaf konusudur.
02/08/2024 tarihinden önce Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından alınmış olan teşvik belgelerindeki yatırıma katkı tutarlarının kullanılması nedeniyle KVK’nun 32/A maddesi hükmüne istinaden ilgili hesap döneminde alınmayan vergi indirilecek ve ödenmesi gereken yurt içi asgari kurumlar vergisi belirlenecektir. Bu noktada dikkati çeken mesele, 02/08/2024 tarihinden sonra alınan yatırım teşvik belgelerinin yurt içi asgari kurumlar vergisinin hesabında dikkate alınmayacak olmasıdır. Yatırım teşvik belgesi nedeniyle uygulanan indirimli kurumlar vergisi, ülkemizin yatırım ortamı için son derece önem arz etmektedir. Ancak bu düzenleme sonucu 02/08/2024 tarihinden sonra alınan yatırım teşvik belgeleri için indirimli kurumlar vergisinin avantajı azalacaktır. Düzenlemenin en sorunlu yanlarından birini bu durum oluşturmaktadır. Gözden geçirilmesinde fazlasıyla fayda bulunmaktadır.
Diğer bir tartışma konusu, belki de ilk tartışılması gereken; yurt içi asgari kurumlar vergisine esas kurum kazancı hesaplanırken düşülecek ve düşülmeyecek istisna ve indirimlerin hangi ölçüye göre tespit edildiğidir. Örneğin iştirak kazançları istisnasının düşülmesi elbette anlaşılır bir durumdur. Zira iştirak kazançları istisnası, esas mahiyeti itibariyle istisna olmayıp mükerrer vergilendirmeyi önleme amacını taşımaktadır. Buna karşılık yine örneğin Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu kapsamında vergiden istisna edilen kazançların indirimine izin verilip, yurt dışı inşaat işlerinden elde edilen kazançlara izin verilmemesinin hikmetini anlayabilmiş değiliz. Artık düşülmesine izin verilmeyen istisnalara “kendini çok da istisna sanma” diyeceğiz. Çünkü bunlar duruma göre istisna olabilir de olmayabilir de.
Bu nokrada dikkate değer başka husus, bağış ve yardımlar gibi verginin sosyal yönünün yurt içi asgari kurumlar vergisi karşısındaki durumudur. Ne yazık ki, bağış ve yardımlar da yurt içi asgari kurumlar vergisine esas kazancın hesabında düşülemeyecek ve bu durum bizi verginin sosyal yönünden bir adım daha uzağa götürecektir.
İlk anda fark edilmeyen ancak oldukça önem arz eden diğer bir konu, kurumlar vergisi beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırına yazılan tutarlara ilişkindir. Söz konusu tutarlar, yurt içi asgari kurumlar vergisine esas kurum kazancı hesaplanırken düşülecek istisna ve indirimler arasında yer almamaktadır. O zaman buyrun ihtilafa. Örneğin 165 Nolu VUK Sirkülerine göre; alınan avansların 31/12/2023 tarihinde enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar avans kapatıldığında, “649-Diğer Olağan Gelir ve Kârlar” hesabı kullanılmak suretiyle gelir hesaplarına intikal ettirilecektir. Bu şekilde 2023 hesap döneminden kaynaklanan ve gelir hesaplarına aktarılan farklar, beyannamede diğer indirimler kısmında gösterilecek ve böylelikle vergiye tabi tutulmayacaktır. Bu halde, bahse konu avanslar yurt içi asgari kurumlar vergisinin ilk kez uygulanacağı 2025 yılında kapatılırsa; bunlara ilişkin farklar da 2025 yılında gelir hesaplarına kaydedilecek, aynı tutar beyannamede “Diğer İndirimler” satırında yer alacak, buna karşılık yurt içi asgari kurumlar vergisine esas kurum kazancı hesaplanırken dikkate alınmayacaklardır. Sipariş üzerine üretim yapan sektörler ile inşaat sektöründe bu kapsamda sıkıntılı durumlarla karşılaşılacağı aşikârdır.
(Bu yazı 15/08/2024 tarihinde ekonomim.com sitesinde yayımlanmıştır.)
