VERGİ YÜKLERİ AÇISINDAN KAR PAYI İLE HUZUR HAKKININ KARŞILAŞTIRILMASI
Dr. İsmail PAMUK-Yeminli Mali Müşavir
Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerine, limited şirketlerde ise müdürlere huzur hakkı verilebilir. Hemen belirtilmelidir ki, limited şirketlerde müdürlere huzur hakkı verilemeyeceği, bunun yerine ücret ödeneceği yönünde görüşler mevcuttur. Ancak, bahse konu iki tür ödeme de Gelir Vergisi Kanunu’nun 60’ıncı maddesi uyarınca ücret olarak vergilendirileceğinden, çalışma bağlamında bu husus göz ardı edilecektir. Diğer yandan anonim ve limited şirketlerin kar payı dağıtmaları mümkündür.
Kar payı ile huzur hakkı arasında vergisel açıdan en temelde üç fark bulunmaktadır. İlk fark; dağıtılan kar payının gider yazılamamasına karşılık, huzur hakkının giderleştirilebilmesidir. İkinci fark; kar payı dağıtımı için doğal olarak şirketin kar etmiş olması gerekirken, huzur hakkı verilebilmesi için şirketin karlı olması gerekmemektedir. Üçüncü fark ise; kar payının menkul sermaye iradı, huzur hakkının ücret olarak gelir vergisine tabi olmasıdır. Diğer bir ifadeyle, söz konusu gelirlerin vergilendirme rejimi farklıdır.
Aşağıda yer alan örnekte, 2020 yılının gelir vergisi tarifesi dikkate alınarak, 500.000,00-TL, 1.000.000,00-TL ve 2.500.000,00-TL’nin kar payı ve huzur hakkı olarak vergi yükleri hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamada, beyana tabi başka bir gelirin olmadığı ve huzur hakkı elde eden yöneticilerin, şirkette ücretli çalışan olmadığı varsayılmıştır.
A-Kar Payı:
| 1-Brüt Kar Payı Tutarı | 500.000,00 | 1.000.000,00 | 2.500.000,00 |
| 2-Tevkifat Tutarı (1*0,15) | 75.000,00 | 150.000,00 | 375.000,00 |
| 3-Ödenecek Net Kar Payı (1-2) | 425.000,00 | 850.000,00 | 2.125.000,00 |
| 4-Beyan Edilecek Kar Payı (1*0,50) | 250.000,00 | 500.000,00 | 1.250.000,00 |
| 5-Hesaplanan Gelir Vergisi | 73.370,00 | 160.870,00 | 455.870,00 |
| 6-Mahsup Edilecek Tevfikat Tutarı (2) | 75.000,00 | 150.000,00 | 375.000,00 |
| 7-Ödenecek Vergi (5-2) | 0,00 | 10.870,00 | 80.870,00 |
| 8-İade Edilecek Vergi (2-5) | 1.630,00 | 0,00 | 0,00 |
| 9-Toplam Vergi Yükü (5) | 73.370,00 | 160.870,00 | 455.870,00 |
| 10-Vergi Yükü Oranı (9/1) | % 14,67 | % 16,08 | % 18,23 |
Yapılan hesaplamaya ilişkin açıklamalar şu şekildedir:
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/6 maddesi uyarınca, brüt kar payı üzerinden % 15 tevkifat yapılmaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 22/3 maddesine göre; tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75’inci maddenin ikinci fıkrasının 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı kar paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94’üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kar payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. Bu hüküm uyarınca, brüt kar payının yarısı beyan edilecek tutar olarak dikkate alınmış (4 nolu satır), diğer yandan tevkif edilen % 15’lik tutarın tamamı (6 nolu satır) hesaplanan vergiden mahsup edilmiştir.
B-Huzur Hakkı:
| 1-Brüt Huzur Hakkı Tutarı | 500.000,00 | 1.000.000,00 | 2.500.000,00 |
| 2-Hesaplanan Tevkifat | 156.070,00 | 351.070,00 | 951.070,00 |
| 3-Damga Vergisi (1*0,00759) | 3.795,00 | 7.590,00 | 18.975,00 |
| 4-Kurumlar Vergisi Avantajı (1*0,22) | 110.000,00 | 220.000,00 | 550.000,00 |
| 5-Toplam Vergi Yükü (2+3-4) | 49.865,00 | 138.660,00 | 420.045,00 |
| 6-Vergi Yükü Oranı (5/1) | % 9,9 | % 13,86 | % 16,80 |
Yapılan hesaplamaya ilişkin açıklamalar şu şekildedir:
Yukarıda tablonun 2 nolu satırında yer alan tevkifat tutarı, Gelir Vergisi Kanunu’nun103’üncü maddesine göre ücret olarak hesaplanmıştır. Ayrıca brüt ücretler % 07,59 oranında damga vergisine tabi olduğundan, bu husus da hesaplamada göz önünde bulundurulmuştur.
Daha önce belirtildiği üzere, huzur hakkı ücret olarak vergilendirilmekte ve gider olarak dikkate alınabilmektedir. Kurumlar vergisi oranı 2020 yılı için % 22’dir. Bu halde, brüt huzur hakkının gider olarak dikkate alınması nedeniyle, brüt huzur hakkının kurumlar vergisi oranı ile çarpılması sonucu bulunan tutar kadar avantaj oluşmaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-b maddesi uyarınca; tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103’üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için bu tutar 600.000,00-TL’dir) aşmayan ücretler yıllık beyannameye dahil edilmez. Bu düzenlemeye karşılık, yukarıdaki örnekte, ücretin tek işverenden alındığı ve beyana tabi başka bir gelirin olmadığı varsayıldığından, vergi yükü değişmemektedir.
Yukarıda yer alan iki tablo tetkik edildiğinde, aşağıdaki sonuçlara varılmaktadır:
Örneklerde yer alan tutarlar bazında, kar payının toplam vergi yükü, huzur hakkının toplam vergi yükünden daha fazladır. Bu durumun temel nedeni, huzur hakkının gider olarak dikkate alınması sonucu, kurumlar vergisi yönünden avantaj doğurarak, vergi yükünü azaltmasıdır.
Dağıtılan kar payı ve ödenen huzur hakkı tutarı arttıkça, toplam vergi yükü de artmaktadır. Bu husus, gelir vergisi tarifesinin artan oranlı olmasından kaynaklanmaktadır. Diğer yandan dağıtılan kar payı ve ödenen huzur hakkı tutarı arttıkça, toplam vergi yükleri arasındaki fark oransal olarak (sırasıyla % 4,7, % 2,2 ve % 1,4) azalmaktadır.
Konuya ilişkin son olarak belirtilmesi gereken husus, transfer fiyatlandırması hükümleri uyarınca, ödenecek huzur hakkının emsallere nazaran uygunluk göstermesi gerektiğidir.
Dr. İsmail PAMUK-Yeminli Mali Müşavir
ismailpamuk@consensusymm.com
