DEFTER VE BELGELERİN İNCELEMEYE İBRAZ EDİLMEMESİNE İLİŞKİN DANIŞTAY İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KURULU KARARLARI
Dr. İsmail PAMUK-Yeminli Mali Müşavir
Bilindiği üzere, vergi mükellefleri bazı hallerde defter ve belgelerini, vergi incelemesine yetkili olanlara ibraz etmemektedirler. Defter ve belgelerin incelemeye yetkililere ibraz edilmemesi durumunda ise, bunun mücbir sebebe dayanıp dayanmadığı önem göstermektedir. Defter ve belgelerin incelemeye ibraz edilmemesi, Vergi Usul Kanunu’nun 13. maddesinde düzenlenen mücbir sebeplerden birine dayanıyor ve bu husus gerektiğinde mükellef tarafından ispatlanabiliyorsa, cezalı vergi tarhiyatı ile karşılaşılması söz konusu olmamalıdır. Ancak mücbir sebep olmaksızın defter ve belgelerin incelemeye ibraz edilmemesi halinde, incelemeye yetkili olanlar tarafından; katma değer vergisi indirimleri reddedilmekte, cezalı tarhiyat uygulanmakta ve Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesine istinaden suç duyurusunda bulunulmaktadır.
Defter ve belgelerini, kanunen ve hukuken geçerli bir mücbir sebep olmaksızın incelemeye ibraz etmeyen mükellefler ile mücbir sebep dolayısıyla ibraz ödevini yerine getiremeyen mükellefler adına, ilgili dönem katma değer vergisi indirimlerinin reddi suretiyle resen katma değer vergisi tarh edilmesi ve vergi ziyaı cezası kesilmesi yolunda tesis edilen işlemlere karşı açılan davalarda, mücbir sebep halinin varlığı ve yokluğuna bağlı olarak, Danıştay vergi dava daireleri ile Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun kararları arasında, aynı hukuk kuralının farklı biçimde yorumlanmasından kaynaklanan ve süreklilik kazanan aykırılık bulunduğundan, Danıştay tarafından içtihatların birleştirilmesi yoluna gidilmiştir.
Konu hakkındaki Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu’nun 08/02/2019 tarihli ve E.2013/3, K.2019/1 sayılı kararı, 25/07/2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu kararla mücbir sebebin varlığı halinde; defter ve belgelerin mücbir sebep dolayısıyla ibraz edilmemesinin resen tarh nedeni olduğu ve ispat külfeti açısından mükelleflerin ibraz ödevini yerine getirmelerinin beklenemeyeceği ve indirim konusu yapılan vergilerin, alış belgelerinde ayrıca gösterilmiş olmasını ispatlama yükümlülüğünün bulunmadığı yönünde içtihatların birleştirilmesine karar verilmiştir.
Bahse konu kararla birleştirilen ikinci içtihat, mücbir sebep olmaksızın defter ve belgelerin incelemeye ibraz edilmemesine ilişkindir. Bu durum nedeniyle katma değer vergisi mükellefleri adına yapılan cezalı tarhiyatlara karşı açılan davalarda; davacılar tarafından, vergilendirme dönemine ilişkin yasal defterler ve belgelerin mahkemeye sunulabileceğinin ileri sürülmesi halinde, bu defter ve belgeler davacıdan istenilip, defterlerdeki kayıtlar incelenip, bu kayıt ve belgeler hakkında davanın diğer tarafı olan vergi idaresinin görüşü ve saptamaları da alınarak yapılacak hukuki değerlendirmeye göre karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmış ve içtihatların bu yönde birleştirilmesine karar verilmiştir.
Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu’nun kararları, Danıştay Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca bağlayıcı nitelik taşıdığından önem arz etmektedir. Yukarıda belirtilen içtihadı birleştirme kararları tetkik edildiğinde, ilk göze çarpan husus, oybirliği ile değil, oyçokluğu ile alındıklarıdır. Diğer husus ise, mücbir sebep olmaksızın defter ve belgelerin incelemeye ibraz edilmemesine ilişkin içtihadın, mükelleflere, defter ve belgelerini vergi mahkemesine sunma yoluna açmasıdır.
