Çeşitli nedenlerle çalışma hayatına geç başlayanlar veya düzenli bir işte çalışamayanlar, emeklilik yaşları geldiği halde prim günü eksik olduğu için emekli olamıyor. Sosyal güvenlik sistemimiz, gerekli şartları taşıyanlara, emeklilik için borçlanma hakkı tanınıyor. Borçlanma hakkı, prim eksiği bulunanlar için kurtarıcı olabiliyor. Ancak, borçlanma doğru yapılmadığında faydadan çok zarara yol açabiliyor. İhtiyacı olmayanların prim borçlanması yapmasına gerek yok. Bazı kişiler ise prim eksiği olmamakla birlikte borçlanma yaptıklarında emeklilik tarihlerini öne çekebilirler. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, emeklilik için borçlanmanın ayrıntılarını yazdı.
Emeklilik için prim günü eksik olanlar, borçlanma yaparak prim günlerini tamamlayabiliyor. Borçlanma hakkını en fazla kullanan kesimlerin başında askere giden erkekler, doğum sonrası çalışmaya ara veren kadınlar ve yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları başvuruyor. Bunların dışında da çok sayıda kesimin borçlanma hakkı bulunuyor.
Borçlanma, prim gün sayısı eksik olanlar için önemli bir avantaj sağlıyor. Ancak, borçlanmayı yanlış yapanlar fayda sağlayacağına zararlı çıkabiliyor.
DOĞUM BORÇLANMASI
İşçi, memur veya BAĞ-KUR’lu kadınlar, ücretsiz doğum izni süreleri ile doğum yaptıktan sonra iki yıla kadar çalışmadıkları süreler için Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) borçlanma yapabiliyor. Kadın sigortalılar, her bir çocuk için sigortasız geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmını borçlanabiliyor. Üç çocuk için toplam 6 yıla kadar doğum borçlanması yapılabiliyor.
İşçi ve memurların, çocukları ilkokula başlayıncaya kadar yarım gün çalışma hakkı bulunuyor. İsterlerse, çalışmadıkları yarım günlük süreler için de borçlanma yapabiliyorlar.
Doğum borçlanması yapan işçi ve BAĞ-KUR’lular, 2019 yılı için günlük en düşük 27.28 lira prim ödüyorlar. Bir çocuk için iki yıl borçlanan kadın sigortalı 19 bin 648 lira prim ödüyor. Bu rakam iki çocukta 39 bin 300 liraya, üç çocukta ise 58 bin 950 liraya kadar çıkıyor. Memurlar ise borçlanma primini derece ve kademelerine göre ödüyor.
Prim borçlanma bedeli
Günlük en düşük 27.28 TL
Günlük en yüksek 204.60
Bir aylık en düşük 818.40
Bir aylık en yüksek 6138.00 TL
ESKİ TARİHLER İÇİN BORÇLANIN
Kadın çalışanlar, doğum borçlanmasını, sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra doğan çocukları için yapabiliyor. Borçlanma yapılabilmesi için çocuk doğduktan sonraki dönemde annenin ücretsiz izinde olması veya herhangi bir işte sigortalı çalışmamış olması gerekiyor.
Emekli aylığı bağlanırken, 2000 öncesi, 2000-2008 Eylül arası ve 2008 Ekim sonrası dönem olmak üzere üç farklı dönem üzerinden hesaplama yapılıyor. Bağlanacak emekli aylığının miktarı bakımından 2000 öncesi, en avantajlı dönemi oluşturuyor. En dezavantajlı dönem ise 2008 sonrası.
Emekli olunan tarih itibarıyla 2000 öncesindeki sürelerin toplam çalışma süresi içindeki payı ne kadar yüksek ise emekli aylığı o kadar yüksek oluyor. Buna karşılık, 2008 sonrası süreler toplam süre içinde ne kadar fazla ise emekli aylığı o kadar olumsuz etkileniyor.
Bu nedenle kadın sigortalılar, öncelikle birden fazla çocuk için borçlanma hakları bulunuyorsa 2000 yılından önce doğan çocukları için borçlanmayı tercih etmeli. Örneğin 1995, 2002 ve 2010’da doğan üç çocuğu bulunan bir anne, üçü için de borçlanma hakkı bulunuyorsa 1995’te doğan çocuğuna öncelik vermeli. Süre yeterli gelmezse 2002’deki çocuğu için ikinci sırada borçlanmayı tercih etmeli.
İHTİYACINIZ YOKSA BORÇLANMAYIN
Mevzuat borçlanma hakkı tanıyor diye ille de borçlanmak gerekmiyor. Prim günü eksik olmadığı halde emekli aylığını yükseltmek amacıyla borçlanmanın maliyeti getirisinden daha fazla olabiliyor. Özellikle, 1980’li, 1990’lı yıllarda çalışmaya başlamış olanlar, prim günleri eksik değil ise 2008 sonrası doğan çocukları için borçlanma yapmaktan kaçınmalı.
STAJ SİGORTASI OLANLAR DİKKAT
Staj sigortası doğum borçlanmasında kadınlara önemli bir avantaj sağlıyor. Normalde doğum borçlanması, sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılabiliyor. Fakat, öğrenciliğinde staj sigortası yaptırılan kadınlar işe girmeden önce doğum yapmışlar ise bu çocuk için borçlanabiliyorlar. Staj sigortasından dolayı yapılan bu borçlanma, kadınların sigorta başlangıç tarihlerini öne çektiği için emeklilik yaşını da düşürebiliyor. Böylece, normalde 58 yaşında emekli olması gereken bir kadın, staj sigortası olduğu için borçlanma yaptığında emeklilik yaşını 1-2 yıl öne çekebilir.
İHTİYACINIZ KADAR BORÇLANIN
Erkekler, askerlikte geçen süreleri borçlanabiliyor. Sigortalı olarak çalışmakta iken yapılan askerlik sürelerinin borçlanılması, sadece prim gününü artırır. Bu nedenle, işe girdikten sonra askerlik yapanlar, prim günleri eksik değilse borçlanma yoluna gitmesinler.
Askerliğini işe girmeden önce yapanların durumu ise farklı. Bunlar askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma yaptıkları gün sayısı kadar geriye gider. Böylece, emeklilik yaşları düşebilir. Ancak, askerliğini işe girmeden önce yapmış olanların da ihtiyaçları kadar borçlanması gerekir. Bazen emeklilik yaşını düşürmek için 1 gün borçlanmak bile yeterli olabilir. Dolayısıyla, kaç gün borçlanma ihtiyaçları olduğunu tespit edip o kadar borçlanma yapmaları gerekir.
GURBETÇİLERİN BORÇLANMA MALİYETİ AZALDI
Yurt dışında çalışan gurbetçiler, Türk vatandaşlığında geçen 18 yaşından sonraki süreleri borçlanarak Türkiye’de emekli aylığı bağlatabiliyor. Borçlanma, yurt dışında sigortalı olarak çalışılan dönemler ile her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler için yapılabiliyor.
Gurbetçilerden geçmişte borçlanma sırasında günlük 5 dolara kadar prim alınıyordu. 2008 yılında dövizle borçlanma uygulamasına son verildi. Artık günlük 27.28 lira prim ödeyerek borçlanma yapabiliyorlar. Türk Lirası’nın son iki yılda hızla değer kaybetmesi, gurbetçilerin emeklilik için borçlanma maliyetini düşürdü. TL’deki değer kaybı hala devam ettiği için, borçlanma yapmak isteyen gurbetçiler bu dönemi fırsat olarak değerlendirebilir.
HANGİ DURUMDA EMEKLİLİK BORÇLANMASI YAPILABİLİR?
– Ücretsiz doğum izni süreleri,
– İşçi, memur ve BAĞ-KUR kapsamındaki sigortalı kadınların, üç çocuğa kadar olmak üzere, her çocuk için çalışmadıkları iki yıllık süreleri,
– Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreler,
– Kamu görevlilerinin personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
– Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
– Sigortalı olmaksızın yapılan avukatlık staj süreleri,
– Sigortalıların beraatla sonuçlanan tutukluluk veya gözaltı süreleri,
– Grev ve lokavtta geçen süreler,
– Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
– Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,
– 13 Şubat 2011 tarihinden sonra, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,
– Sigortalı olmaksızın, 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun’a göre yurt dışına gönderilenlerin, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim süreleri,
– Gurbetçi Türk vatandaşlarının yurt dışı borçlanması.
Haber Türk | 15.05.2019
