Haftalık kanuni çalışma süresi 45 saati geçemez. Ancak gerekli durumlarda işveren, işçinin onayıyla fazla mesai yaptırabilir. İşçi, çalıştığı her bir saat için, % 50 zamlı ücret alır. Ücretini alamayan işçiye ise tazminat hakkı doğar.
İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saat ve bunun üzerinde işçi çalıştırılması ise yasak. Ancak bu sınırla birlikte fazla çalışma sürelerinde ihtiyaç durumlarında esneklik sağlanabilir. Fazla çalışma genel anlamda ülkenin yararı, işin niteliği veya üretimin artırılması nedeniyle yapılabilir. Bu sistem işverenlere yetiştirilmesi gereken sipariş ya da işin yoğun olduğu dönemlerde gerekli işgücünü temin etmek için tanınan bir haktır. Ancak çoğu kez bu hakkın kötüye kullanıldığını da görüyoruz.
İSTEYEN İZNE DE ÇEVİREBİLİR
İşverenlere çalışma süreleri konusunda esneklik sağlayan fazla çalışma uygulaması, işçilere de bu kapsamda belli miktarda ek gelir sağlar. İşçiyi haftalık çalışma saatinin üzerinde çalıştıran işveren, her bir saat için, saat ücretinin yüzde 50 zamlı halini ödemek zorunda.
ÖNCE ARABULUCUYA GİDİN
Yani buradan yapılan hesapla işçinin saatlik ücreti 50 TL ise, fazla mesai yapan işçiye fazla mesainin her bir saati için 75 TL verilmesi şart. Ancak fazma mesai ücretini alamayan işçi önce ihtar çekerek uyarabilir, ancak işveren hâlâ ödeme yapmıyorsa istifa edebilir. Bu durumda işçinin önce arabulucuya sonra da mahkemeye giderek tazminatını alma hakkı var.
Bir yılda 270 saati aşamaz
Diğer yandan işveren işçiye bir yıl içerisinde en fazla 270 saat fazla mesai yaptırılabilir. İşçi kendisi rıza gösterse bile, kanunen yılda 270 saatten daha fazla fazla mesai yapamaz. Ancak ne yazık ki, Yargıtay bile bu konuda cezai yaptırım yerine fazla mesai ücretlerinin ödenmesi yönünde kararlar verebiliyor. Yılda 270 saatten fazla mesai yapan işçiye işverenin ödeme yapmasını ve ‘madem fazla çalışma yapılmış en azından ücretini alsın’ yaklaşımının benimsendiğini çok sık görüyoruz. Bu da çalışanları işverene karşı zor durumda bırakıyor. Bu nedenle işçilerin bu konuda işverenleri karşısında daha güçlü durmaları gerekiyor.
Her yıla onay şartı kaldırıldı
Öte yandan işçi eğer isterse fazla mesai karşılığında zamlı ücret değil, serbest zaman talep edebilir. İşçi fazladan çalıştığı her bir saat için, bir saat otuz dakika serbest zaman elde eder. Bu şekilde fazla mesai sonrası ilk çalışma gününde erken paydos yapabilir veya bir çalışma günü tatil elde edebilir. İşveren fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırabilmek için işçilerden iş sözleşmesi imzalanırken onay almak zorunda. Sözleşmede işçi eğer fazla mesai yapmaya onay vermişse işveren her yıl tekrar onay almak zorunda değil. Ancak işçi eğer fazla mesai yapmak istemezse bu durumu işverene bildirmekle yükümlü.
Bordroyu her ay ayrıntılı inceleyin
Fazla mesai sınırı hesaplanırken yarım saatten az yapılan fazla mesailer yarım saat olarak, bir saatten az yapılan fazla mesailer de bir saat olarak değerlendirilir. Dolayısıyla işçiler maaşlarını alırken mutlaka bir önceki ay yaptıkları fazla mesaiyi gösteren bölüme dikkat etmeli ve fazla mesai ücretlerini kendileri de kontrol etmeliler.
İşvereni şikayet edebilirler
Öte yandan işçiler kendi onayları olmadan, toplam 270 saatin üzerinde yaptırılan, karşılığında fazla mesai ücreti ödenmeyen fazla çalışmalar için işvereni şikayet edebilirler. Bunun için işyerinin bağlı olduğu ildeki Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri’ne veya doğrudan ALO 170 hattını arayarak şikayetlerini gerçekleştirebilirler.
Akşam Gazetesi | 07.01.2019
