Gelir Vergisi Kanunun’da öngörülen yıllara sari yapım ve onarım işlerinden söz edebilmek için,
a) Bir yapım ve onarım işi olması,
b) Yapım ve onarım işinin taahhüt işi olması,
c) Yapım ve onarım işinin birden fazla yıla yaygın olması, koşullarının bir arada olması aranır.
Yapım ve onarım işleri:
Yapım ve onarım işleri özel hukukta “istisna” akdi denilen sözleşme türleri kapsamına girerler. İstisna akdi, bir tarafın bir bedel karşılığında bir üretimde bulunmayı üstlendiği akit türü olarak tanımlanır . Yapım ve onarımı amaçlayan istisna akitleri yapım işlerinin ilk koşulunu oluşturmaktadır. “İnşa” kelimesi; bir şeyi yapma, kurma, “İnşaat” kelimesi; yapı, yapım işleri anlamına gelir.
Yapım işinin taahhüt işi olması :
G.V.K. nun 42 nci maddesinin sözlerinden YSIO işlerinde taahhüt şartının aranılacağına dair bir anlam çıkarılmamakla birlikte idarenin yorumları ve Danıştay’ın bu konuda almış olduğu bir çok karar bu sonuca varılmasını gerektirmektedir. Maliye Bakanlığı 5.1.1995 tarih ve 44/4405-566/422 sayılı özelgesinde bu konuya açıklık getirmiş ve inşaat ve taahhüt işi kavramından ne anlaşılması gerektiği açıklanmıştır.
Söz konusu özelge şöyledir: ” İnşaat ve taahhüt işleri kavramından; taahhüt işleri yapan kişilerin gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri olmalarının yanında , yapılan işin kamu kurum ve kuruluşları, vakıflar, dernekler, kooperatifler ve benzeri kurumlara yapılan inşaat ve onarma işleri şeklinde yorumlanması gerekir.” Bir kimsenin satmak üzere kendi nam ve hesabına yaptığı özel inşaatlar taahhüt niteliği taşımadığından 42 nci madde kapsamına girmemektedir. Yapım ve Onarım İşinin Birden Fazla Yıla Yaygın Olması ; Bir işin yıllara yaygın olmasından amaçlanan, yapılan işin birden fazla takvim yılını ilgilendirmesidir. Takvim yılı 12 aylık süreyi değil, muhasebe uygulamaları açısından önem arz eden “Dönemsellik İlkesi’’ gereği, işin başladığı takvim yılından sonra gelen başka bir takvim yılında bitmesini ifade eder
Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşleri Gelir Vergisi Kanunu’nun 42. Maddesinde birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işleri şeklinde tanımlanmıştır.
Dönemsellik ilkesinin bir istisnası olarak da Yıllara Sari İnşaat Onarım İşlerinde kar veya zarar işi bittiği yıl kesin olarak tespit edilir ve o yılın geliri sayılarak, mezkur yıl beyannamesinde gösterilir.
Bu da demek oluyor ki Yıllara Sari İnşaat İşlerinin önemli noktalarından biri inşaat ve onarım işinin başlangıç ve bitiş tarihleridir.
Söz konusu işlerde işin başlangıç tarihinin tespiti konusunda tereddütler olduğu düşünülse de uygulamada yaşanan örnekler üzerinden bu konuya açıklık getirebiliriz.
Yıllara sari inşaatın başlangıç tarihi:
- Yapılan sözleşmede yapılacak işin yer teslim tarihi öngörülmüş ise, yer teslim edildiği tarih,
- Sözleşmede yer teslim tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin başlangıç tarihi,
- Sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise sözleşmenin imzalandığı tarih olarak kabul edilmelidir.
Yıllara sari inşaatın sona erme tarihi:
İşin bitimi konusu ise kanunda açıktır. GVK’nın 44. maddesine göre inşaat ve onarma işlerinde;
- Geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarihin,
- Diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarihin, bitim tarihi olarak kabul edilmesi gerekmektedir.
Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşi ile iştigal olanlar GVK 42. Maddesi kapsamına giren her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannamaleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart-Nisan aylarında beyan etmeye mecburdurlar.
Yıllara sari inşaat ve onarım işleri stopajı:
Kazancın iş bitiminde vergilendirilmesi ile vergi tahsilatında gecikme oluşmaktadır. Bu gecikmenin olumsuz etkilerinin giderilmesi bakımından Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşlerinin kapsamında yapılan hakediş ödemeleri üzerinden stopaj yolu ile vergi alınması söz konusudur. Yıllara Sari İnşaat, Onarım ve Yapım işleri dolayısı ile bu işleri yapanlara ödenen istihkak bedellerinden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’ncü maddesinin 3’ncü bendine göre %3 gelir vergisi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 15.maddesi 1-a bendine göre % 3 kurumlar vergisi tevkifatı yapılacağı hükmü yer almaktadır. Kesilen bu vergiler, işin bitiminde verilecek yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanan vergiden mahsup edilir. Bir başka deyişle asıl amaçlananın konuyu Gelir Vergisi Kanunu 42. Madde kapsamında değerlendirdiğimizde ‘’Yıllara Sari İnşaat ve Onarım‘’ işlerinin kar/zarar hesaplamalarının işin tamamlandığı yıl tespit edilmesinden dolayı yapılan istihkaklardan %3 stopaj yapılarak verginin güvence altına alınması olduğunu söyleyebiliriz.
Müşterek genel gider ve amortismanların dağıtılması :
Gelir Vergisi Kanunu’nun 43’ncü maddesinde birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde, müşterek genel giderler ve amortismanların hangi esaslara göre dağıtılacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu düzenlemeler aşağıdaki gibidir.
- Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;
- Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;
- Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılmaktadır.
Bu yazımızda kısaca yıllara sari inşaat işlerinin tanımı, merak edilen yönleri ve özellik arz eden durumları ile vergisel ayrıcalıklarını ana başlıkları üzerinden anlatmaya çalıştık.
Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde vergileme; işin birden fazla takvim yılına sirayet etmesi, işin başlangıcı ve bitişi, yıllara sari inşaat işlerinin dışında yapılan işlerle olan ilişkisi nedeniyle kar veya zararın tespiti önemli vergisel farklılıkları doğurmaktadır.
Kamil İPEK
