Ekonomi Bakanlığı, kalkınma planlarına ve yatırım planlarına uygun belirli yatırımları ve/veya döviz kazandırıcı yatırımları, desteklemek ve yapılmasını sağlamak amacıyla yatırımlarda ve ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde vergi, resim ve harç istisnası uygulamaktadır.
Bu uygulamanın esası kalkınma (yatırım) planına uygun yatırımların yapılmasının sağlanılması, yeni yatırımlar suretiyle ihracatı arttırmak, ihracat ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak ve ihracat pazarlarını geliştirmektir. Bu amaçla Ekonomi Bakanlığı kendisine yapılan müracaatları değerlendirerek uygun bulduğu faaliyetlere vergi resim harç istisna belgesi (VRHİB) vermektedir. Bu belgeyi alan müteşebbisler almış oldukları belgenin sınırları çerçevesinde, söz konusu belge kapsamındaki faaliyetleri nedeniyle damga vergisi, harç, banka sigorta muamele vergisi gibi bu nitelikteki vergileri ödememektedirler.
İstisna kapsamında ödenmeyen bu vergilerin önemli bir maliyet kalemini oluşturduğu ve fırsat eşitliği yönünden büyük bir destek oluşturduğu tarafımızdan düşünülmektedir.
Ancak Ekonomi Bakanlığı tarafından verilen bu belgenin süresinin sonundan itibaren 3 ay içinde kapatılması gerekmektedir. Kapatılmasından kast edilen ise söz konusu faaliyetin tamamlanıp bitirildiğinin ve sonuçlandırıldığının belgeler ile ispat edilerek sürecin tamamlanmasıdır. Sürecin tamamlanmaması halinde uygulanacak yaptırım ve müeyyideler ilgili mevzuat hükümleri kapsamında açık ve net olarak belirlenmiştir.
Buna göre mevzuat hükümlerine istinaden uygulanan istisnalardan, gerçekleştirilmeyen ihracat taahhüdüne isabet eden kısımları, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilmektedir.
Vergi resim harç istisnası belgesinin iptal edilmesi halinde ise; belge kapsamında uygulanan istisnalar, yine Vergi Usul Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilmektedir. Vergi resim harç istisna belgesinin iptal edilmesinin ise değişik nedenleri olabilmektedir. Bize göre belge iptalini gerektiren nedenlerden bir kısmı yatırımcıdan kaynaklanan nedenler olabileceği gibi, diğer bir kısmı ise yatırımcının dışındaki nedenlerle veya yatırımcının insiyatifi dışındaki nedenlerle gerçekleşebilmektedir. Örneğin İşveren idare değişik gerekçelerle ihaleyi iptal edip yatırımı durdurabilmekte, yatırımdan vazgeçebilmekte veya yatırımı erteleyebilmektedir. Bu gibi durumlar diğerlerinden farksız olarak vergi resim harç istisna belgesinin iptal edilmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu ve benzeri durumlarda da gerekçeler farklı olsa bile sonuç ve buna bağlı yaptırımda aynı olmaktadır. Yani belge iptal olduğu için faydalanılan istisnalar (ödenmeyen vergi ve harçlar ) Vergi Usul Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine uygun olarak yeniden yatırımcıdan tahsil edilmektedir.
Bize göre söz konusu uygulama tamamen devletçi bir yaklaşımın sonucu olarak tahsil edilmeyen vergilerin bir şekilde yeniden tahsil edilmesi esasına dayanmaktadır. Oluşan bu yeni durumda yatırımcının insiyatifi ise hiçbir şekilde dikkate alınmamaktadır. Yani yatırımcı kendi insiyatifi olmaksızın yapamadığı proje nedeniyle de, ödemediği vergileri cezalı olarak ödemek zorunda kalmaktadır. Bu durum ise bize göre gereksiz yere ihtilaflara neden olurken iyi niyetli yatırımcıları da bir hayli zora sokmaktadır. Bunun yerine ilgili mevzuat hükümlerinde yapılacak küçük bir değişiklik ile “yatırımcının insiyatifi dışında gelişen olaylardan ve durumlardan” yatırımcı sorumlu tutulmayarak istisna edilen vergi ve harçların tahsil edilmemesi bize göre hakkaniyete uygun ve yerinde bir uygulama olacaktır. Ayrıca yapılacak bu düzenleme ile gereksiz ihtilaflarında önüne geçilmiş olunacağı gibi, ülkemizde yaşanılan ekonomik sıkıntının aşılmasına da dolaylı olarak destek sağlanılmış olacaktır.
Dünya Gazetesi 12.07.2017
