Konut kira kontratları damga vergisine tabi değildir. işyeri kira kontratları ise damga vergisine tabidir
I-GİRİŞ
Damga Vergisi Yasası’nın birinci maddesinde hükme bağlandığı üzere, söz konusu yasaya ekli (1) sayılı tabloda yer alan kâğıtlar Damga Vergisi’ne tabidir. Damga Vergisi uygulaması açısından ‘kâğıtlar’ terimi yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve bir husus ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgelerle elektronik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade etmektedir.
Mevcut 488 sayılı damga vergisi ile ilgili yasa ve genel tebliğler uyarınca, yabancı ülkelerle Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kâğıtlar, Türkiye’de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulmaktadır.
Diğer yandan Damga Vergisi’ne tabi kâğıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kâğıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de Damga Vergisi’ne tabidir.(1)
II-ŞİRKET YÖNETİM KURULU KARARLARININ DAMGA VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU NEDİR?
Bilindiği üzere, ihale kararları binde 4,95 oranında damga vergisine tabidir. Yönetim kurullarının bir malın alış fiyatı ile kimden alınacağını tespit eden karar alması ihale komisyonu kararı kabul edildiğinden binde 4,95 oranında damga vergisinin ödenmesi gerekmektedir.(2) 488 sayılı Damga Vergisi Kanunun (I) sayılı tablosunun II/2 kararlar ve mazbatalar bölümündeki “ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararları binde 4,95 damga vergisinde tabidir.(3)
Konuyla ilgili Danıştay tarafından verilmiş olan bir kararında; “Anonim şirketlerin (I) sayılı tablonun II/2. fıkrasında belirtilen “kurum” tabirine dahil olduğu ve alım, satım veya bir işin yaptırılması hakkında kurumların yetkili organları tarafından şahıs veya bedel tayini suretiyle verilen kararların ihale kararları niteliğinde olması nedeniylen vergilendirilmesi gerektiği” şeklinde karar verilmiştir.(4)
III-OTOMATİK OLARAK SÜRESİ UZAYAN SÖZLEŞMELERDE DAMGA VERGİSİ NASIL HESAPLANACAK?
Sözleşme hükümlerinden, kendiliğinden uzayan süre içinde yararlanma durumunun doğduğu ve süre uzamasına ilişkin damga vergisinin konusunu teşkil eden yeni bir sözleşme ile sözleşme yerine geçecek bir kağıt düzenlenmediği için sürenin uzadığı gerekçesi ile uzayan süre için ayrıca damga vergisi beyan edilip ödenmesi gerekmemektedir.
Bunun içinde düzenlenen sözleşmelerin sürelerinin bitiminden itibaren süresinin uzatılmasının uygun olacağının düşünülmesi halinde sözleşmelerin süre maddesine ayrı bir paragraf olarak; “İşbu sözleşmenin bitim tarihinden en az 30 gün önce taraflardan biri karşı tarafa sözleşme süresinin uzatılmasını istemediğini bildirmediği takdirde sözleşme süresi kendiliğinden …..ay/yıl daha uzar.” Hükmünün eklenmesi gerekmektedir.
Kanuna göre, bir taraftan belirli bir parayı ihtiva eden sözleşmelerin de içinde bulunduğu bazı kağıtlar için nisbi damga vergisi ödenmeli, diğer taraftan da, sözleşmelerin düşük bedelle ve kısa süreli olarak düzenlenip bu yolla vergi ziyaına sebebiyet verilmesini önlemek için sözleşmelerin süren uzatımlarında da aynı oranda vergi ödenmesini Damga Vergisi Kanunun 14. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
Bazı sözleşmelere belirli şartlarla sürenin kendiliğinden uzamasına ilişkin ibareler eklenebilir. Bu şekilde, sözleşmelerin uzatılması muhtemel süre de dikkate alınarak damga vergisine tabi tutulması söz konusu olmamaktadır. İdare bu konuda da,inşaat onarma işlerinde muhtemel iş artışlarının damga vergisine tabi tutulmasında olduğu gibi, vergiyi sözleşmeyle kesin olarak belirlenen süre için hesaplamaktadır. Ancak, sözleşmenin içerdiği bir hükümden yararlanılarak kendiliğinden uzayacağı konusu tartışmalıdır. Bu gibi, sözleşmenin süresinin kendiliğinden uzaması ve süre uzatımına ilişkin olarak herhangi bir belgenin düzenlenmemesi durumunda vergilemenin nasıl yapılacağı konusunda herhangi bir açıklık bulunmamaktadır.(5)
Maliye Bakanlığı tarafından verilen bir genelgede;
“Sürenin asli unsur olduğu sözleşmelerde, bunların aynı şartlarla bir süre daha uzatılması ile ilave olunan veya tekerrür eden bir meblağ ortaya çıkmış bulunuyorsa bu meblağ üzerinden ve sözleşmeye uygulanan oranda nisbi damga vergisi alınması gerekmektedir.” Şeklinde görüşleri bulunmaktadır.(6)
Konuyla ilgili Danıştay’ın vermiş olduğu bir kararında da;
“…. vergi hukukunda vergiyi doğuran olayın her vergi nevinde ayrı ayrı belirtiliği, damga vergisinde vergiyi doğuran olayın kanunda belirlenmiş kağıtların düzenlenmesi veya bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesi, uzatılması ve değiştirilmesi, devri veya bozulmasının şerh edilmesi ile meydana geleceği, sözleşmelerde sürenin uzatıldığına ilişkin Damga Vergisi Kanunun 2. maddesine uygun bir şerh veya mektup bulunmamakla birlikte süre uzatılmaksızın aynı sözleşmelerle kredi kullandırılmasına devam edilmesi halinde vergiyi doğuran olay gerçekleşmemesine rağmen sürenin zımmen uzatılmış olduğundan hareketle vergi salınmasında yasal isabet bulunmadığı” şeklinde karar verilmiştir.(7)
IV-SERBEST BÖLGELERDE DÜZENLENEN KAĞITLARDA DAMGA VERGİSİ İSTİSNASI
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun Geçici 3. maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendi ile; Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar, serbest bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan müstesna tutulduğu belirtilmiştir.
V- ÜCRETLERDE UYGULANAN DAMGA VERGİSİ NEDİR?
Damga Vergisi Kanununa ekli (I) Sayılı Tablonun IV-1/b bendinde, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil) binde 6,6 oranında damga vergisine tabidir.
VI-TEKLİF MEKTUPLARINDA DAMGA VERGİSİ UYGULAMASI
Şirketler imal ettikleri ya da alım satımını yaptıkları mallar veya yapacağı hizmetler için diğer firmalara teklif vermektedirler. Bu tekliflerde genelde yazılı yapılmaktadır. Bu şekilde teklif mektubu düzenlenmesi ve teklifi alan firma tarafından da yazılı olarak cevap verilmesi Halinde, sözleşme düzenlendiği kabul edilerek, teklif mektubu ve cevabında yer alan bilgilerden hareketle damga vergisi hesaplanması gerekmektedir.
Sipariş Formlarında da sipariş formunun siparişi veren ve siparişi alan tarafından imzalanması halinde sözleşmenin düzenlendiği kabul edildiğinden, sipariş formunda sipariş edilen mal bedeli toplamı üzerinden binde 8,25 oranında damga vergisi ödenmesi gerekmektedir.
VII- DAMGA VERGİSİ MATRAHININ TESPİTİNDE KDV’ NİN MATRAHA DAHİL EDİLİP/EDİLMEYECEĞİ HUSUSU
Damga vergisinin katma değer vergisi hariç olmak üzere sadece işin bedeli üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Dolayısıyla, Katma Değer Vergisi dahil edilerek düzenlenen kağıtlardan yatırılması gereken damga vergisinin ise katma değer vergisi tutarı düşüldükten sonra kalan meblağ üzerinden hesaplanması gerekmektedir.
VIII- HER NÜSHANIN AYRI AYRI AYNI ORANDA DAMGA VERGİSİNE TABİ OLDUĞU HUSUSU
Damga Vergisi Kanununun 5 inci maddesinde; bir nüshadan fazla düzenlenen kağıtların her nüshasının ayrı ayrı aynı nispette Damga Vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Yani bir nüsha düzenlenecek sözleşmeden kağıdı imzalayan taraflara sözleşmeden ıslak imzalı birer nüsha verilmek istenirse her nüsha için ayrı ayrı aynı miktarda damga vergisi ödenmesi gerekir.
Damga vergisine tabi birden fazla nüsha olarak düzenlenmek istenen kağıtların bir nüsha düzenlenerek, aslını muhafaza edecek tarafın imzalanan sözleşmenin fotokopisini “aslı gibidir” şerhiyle tasdik ederek karşı tarafa vermesi mümkündür.
Bunun içinde sözleşmelere son paragraf olarak; “İş bu sözleşme tarafların rızaları doğrultusunda …./…/2011 tarihinde 1 (bir) nüsha olarak tanzim edilmiştir. Sözleşme aslı …………. ‘nde ………………. (aslı kendisinde kalacak olan) tarafından ‘aslı gibidir’ şerhiyle tasdik edilmiş fotokopisi ise ……….. tarafından muhafaza edilecektir.” İbaresinin eklenmesi gerekmektedir.
IX- YANSITMA FATURALARINDA DAMGA VERGİSİNİN KDV’YE TABİ OLUP OLMADIĞI HUSUSU
Mükelleflerin masraf aktarma işlemleri, bir finans hizmeti olarak KDV’ye tabi bulunmaktadır. Ancak, aktarılan masraf KDV’ye tabi ise, aktarma işleminin KDV’ye tabi tutulması, aksi takdirde aktarılan masrafların KDV’ye tabi olmayan işlem bedellerine ait olması durumunda masraf aktarımı içinde KDV uygulanmamaktadır. KDVK’nun 17/4-g maddesinde damga pulu teslimlerinin KDV vergisinden istisna olduğu hükme bağlanmıştır.
Buna göre, mükellef tarafından damga vergisi aktarımının KDV’ye tabi tutulmaması gerekmektedir.
X- BİR KAĞITTA BİRBİRİNDEN TAMAMEN AYRI, BİRDEN FAZLA AKİT VE İŞLEM BULUNMASI HALİNDE DAMGA VERGİSİ NASIL HESAPLANACAKTIR?
Bilindiği gibi, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 6. maddesinde;
“Bir kağıtta birbirinden tamamen ayrı birden fazla akit ve işlem bulunduğu takdirde bunların her birinden ayrı ayrı vergi alınır.
Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları takdirde Damga Vergisi, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden alınır.” hükmüne yer verilmiştir.
Kira sözleşmelerinde kefalet adi kefalet şeklinde olabileceği gibi müteselsil kefalet şeklinde de olabilmektedir. Sözleşmelerde damga vergisi, kefaletin şekline göre farklılık arz etmektedir.
Şöyle ki;
Kira akitlerine konulan kefalet şerhinin “adi kefalet” olması durumunda, kefalet şerhi asil akitten ayrı müstakil bir işlem, bir hukuki muamele niteliğindedir.(8) Bu sebeple 488 sayılı Damga Vergisi Kanunun 6. maddesinin 1. fıkrası gereğince sözleşmelerde adi kefalet olması durumunda sözleşme için binde 1,5 ve kefalet için binde 7,5 olmak üzere toplam binde 9 damga vergisi kesintisi yapılacaktır.
Konut kira sözleşmeleri damga vergisine tabi değildir.
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının vermiş olduğu bir özelgede de;
“Sözleşmenin kiracı ile kiralayan yanı sıra adi kefil tarafından da imzalanması halinde, söz konusu kira sözleşmesine ait damga vergisi, mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının, kira sözleşmesi için binde 1,5, kefalet için binde 7,5 olmak üzere binde 9 damga vergisine tabi olacağı” belirtilmiştir.(9)
Öte yandan, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan aynı özelgede de;
“Sözleşmenin kiracı ile kiralayan yanı sıra müteselsil kefil veya müşterek borçlu tarafından da imzalanmış olması halinde, söz konusu kira sözleşmesine ait damga vergisinin, mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 7,5 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacağı” belirtilmiştir.
488 sayılı Damga Vergisi Kanununda yapılan düzenlemeye göre, sözleşmeler, taahhütnameler ve temliknameler belli bir parayı itibar edenler dahil olmak üzere 2010 yılından itibaren binde 8,25 şeklinde damga vergisine tabidir. Öte yandan, kira sözleşmeleri sözleşme süresine göre kira bedeli üzerinden binde 1,65 şeklinde damga vergisine tabidirler.(10) Her bir kağıt için hesaplanacak nispi vergi tutarı, (I) sayılı tabloda yer alan sınırlamalar saklı kalmak üzere 1.1.2011 tarihinden itibaren 1.251.383,40 TL’yi geçemez.
Anonim şirket pay devri kararlarında yönetim kurulu üyelerinin imzasını da ihtiva eden anonim şirket yönetim kurulu kararlarında, aynı zamanda pay devrinin devrini sağlamak üzere pay devreden ve pay devir alan şahısların “pay devreden” ve “pay devir alan” sıfatı ile bu karara ayrıca imza koymaları durumunda, karar üzerinden düzenlenen bu şerh, pay devir sözleşmesi vasfı itibariyle damga vergisine tabi tutulabilecektir.(11) Dolayısıyla, bu nevi bir şerh bulunmayan yönetim kurulu kararlarına konu pay devrinin kimler arasında yapıldığına bakılmaksızın, bu kararlar yönünden damga vergisi uygulanması söz konusu değildir.
Yurt dışında düzenlenen kağıtların damga vergisi Türkiye’ye ibraz edilmediği sürece söz konusu değildir.
YARIN: Damga Vergisinde suret ve nüsha ayrımı nedir?
1- Damga Vergisi Yasası Md: 2
2- Ayrıntılı açıklamalar için bkz. ATEŞ Koray, 550 Konuda Vergi ve Muhasebe Uygulamaları Rehberi, Hipotez Yayınları, Nisan 2011, s.467-472.
3- Bu hüküm, 6.6.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra olup, 5766 sayılı kanunun 10/c maddesi ile değiştirilen şeklidir. (Bkz. Damga Vergisi Kanuna ekli tablo sayı I/II/2).
4- Dnş. 11. D.nin, 21.10.1971 tarih ve E:76/3139-K:71/108 sayılı kararı.
5- Damga Vergisi Kanunun 14. maddesinde sözleşme süresinin taraflarca uzatılması durumu açıklanmıştır.
6- Maliye Bakanlığı’nın 01.02.1973 gün ve 2101104-1467/6483-6 sayılı genelgesi.
7- Danıştay 7. Dairesinin, 20.12.1995 tarih ve E:1993/5576-K:1995/5516 sayılı kararı.
8- DEĞER Nuri; En Son Şekliyle Damga Vergisi Uygulaması; 2006
9- İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı B.07.1.GİB.4.34.18.01/2.1/137-16-454-164 sayılı özelgesi.
10- Bkz. DVK GT Seri No: 53
11- Türkiye Noterler Birliğinin, 30.06.2011 gün ve 5 sayılı genelge.
Hürses 28.06.2017
